Πουρνιά Ιωαννίνων, η παλιά Σταρίτσιανη

 

Εκεί που σμίγουν τα ποτάμια Σαραντάπορος και Βουρκοπόταμος, στην παλιά Εθνική οδό Ιωαννίνων-Κοζάνης, στο 19ο χιλιόμετρο μετά την Κόνιτσα, ακολουθώντας δεξιά τον επαρχιακό δρόμο, λίγο πριν τα πρώτα σπίτια του οικισμού, η εικόνα είναι εντυπωσιακή. Στους πρόποδες του Σμόλικα, σε υψόμετρο 890 μ., συναντάς τον «Θεό και τον άνθρωπο».

Στις βορειοδυτικές πλαγιές του Σμόλικα, στην κοιλάδα του Βουρκοπόταμου βρίσκεται το χωριό Πουρνιά.

Περιδιαβαίνοντας τα σοκάκια του χωριού θα συναντήσει κανείς καλοχτισμένα κτίρια και αρχοντικά, γεγονός που παραπέμπει στον πλούτο που ερχόταν στο χωριό από τους ξενιτεμένους.

Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί η κεντρική εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, πολιούχων του χωριού.

 Εντυπωσιακό στοιχείο το πευκάκι που βρίσκεται ριζωμένο στο παράθυρο του ναού περισσότερο από 70 χρόνια ...

Η σημερινή εκκλησία, τύπου βασιλικής, είναι χτισμένη στη θέση της παλιάς. 

Το σχολειο κτιστηκε το 1967.

 Λίγο πριν το χωριό ο επισκέπτης συναντά το γεφύρι της Μαύρης Πέτρας. 

Στην αγιογραφία, στον βράχο της Μαύρης Πέτρας, πάνω από το ομώνυμο πέτρινο γεφύρι, ο Παντοκράτορας «προστατεύει εδώ και 200 χρόνια τους διαβάτες και το γεφύρι», όπως αναφέρεται στην ενημερωτική επιγραφή. Η μεγαλοπρεπής βραχογραφία έχει φιλοτεχνηθεί στην κάτω επίπεδη επιφάνεια του μαύρου βράχου, σε ύψος περίπου 15 μέτρων από το έδαφος.

Ο Παντοκράτορας κρατά στο αριστερό του χέρι το Ευαγγέλιο, ενώ με το δεξί που έχει υψωμένο, ευλογεί. Ακριβή στοιχεία για το πότε και από ποιον φιλοτεχνήθηκε ο Παντοκράτορας της Μαυρόπετρας δεν υπάρχουν. Οι ειδικοί εκτιμούν πως η βραχογραφία δημιουργήθηκε περίπου στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο δάσκαλος από την Πουρνιά, Χριστόδουλος Χρηστίδης, σε βιβλίο του για την ιστορία του χωριού που εκδόθηκε το 1991, αναφέρει:

«Για το ποιος φιλοτέχνησε την εικόνα, κανένας δεν γνωρίζει τίποτα περισσότερο, απ’ όσα έλεγε η γιαγιά Νόταινα και έσωσαν μέχρι σήμερα τα εγγόνια της, πως, δηλαδή, είναι έργο του οικονόμου Παλαιού, αυτού που έκανε τις τοιχογραφίες της Αγίας Παρασκευής».

Παράλληλα, μαρτυρίες που διασώθηκαν από γενιά σε γενιά υποστηρίζουν ότι Τούρκοι στρατιώτες σκόπευαν στο πρόσωπο του Παντοκράτορα και πυροβολούσαν για να καταστρέψουν τη θεία μορφή. Η παράδοση, σύμφωνα με τον δάσκαλο Χρηστίδη, λέει πως όποιος Τούρκος πυροβολούσε, έπεφτε στον γκρεμό του λάκκου και σκοτωνόταν.

Τα χρώματα στη βραχογραφία δοκιμάστηκαν από τις καιρικές συνθήκες και παρέμειναν αναλλοίωτα. Οι φθορές που είχε υποστεί η εικόνα σε κάποια σημεία της αποκαταστάθηκαν από την 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ενώ έγινε και συντήρηση του έργου.

«Η φύση και ο άνθρωπος εργάστηκαν για να μας εντυπωσιάσουν, σε μία σύνθεση μοναδική. Το πέτρινο γεφύρι της Μαύρης Πέτρας, με τη βραχογραφία του Παντοκράτορα, τη βρύση, το εικόνισμα, συνθέτουν έναν ωραία πίνακα». 

Σε μικρή απόσταση από το γεφύρι της Μαύρης πέτρας, συναντάμε το γεφύρι του Σελιού.  

Μονότοξο, συντηρημένο τα τελευταία χρόνια  αναφέρεται πως για να κατασκευαστεί δαπανήθηκαν 3817 γροσια.   Χτίστηκε το 1853 και γεφυρώνει το ρέμα της Αγίας Αικατερίνης του Σαραντάπορου.

Το ξωκλήσι της Αγίας Αικατερίνης αντιστέκεται στο χρόνο και στις καιρικές συνθήκες.

Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Σταρίτσιανη. Το χωριό έλαβε το παλιό όνομά του από τον πρώτο συνοικισμό, εξαιτίας των σιταροχώραφων που απλώνονταν γύρω του. Οι κάτοικοι αναφέρουν πως ένα  μικροκλίμα που επικρατεί στην περιοχή της Πουρνιάς ευνόησε κατά τη διάρκεια του παρελθόντος πολλές και ιδιαίτερες καλλιέργειες.

Κατά την παράδοση  είναι γέννημα ενός άλλου χωριού, που ονομαζόταν «Τράπια» και ήταν χτισμένο σε κοντινή απόσταση από αυτό, σε τοποθεσία που φέρει ακόμα αυτή την ονομασία. Η Τράπια υπήρξε από τα μεγαλύτερα χωριά εκείνης της περιόδου, με 300 οικογένειες και 1.200 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και τη μαστορική. Η πανούκλα όμως (14ος–16ος αιώνας) τους ανάγκασε να μετοικήσουν με αποτέλεσμα το χωριό να ερημώσει.

Δάση δρυός και  μαύρης πεύκης, εμπλουτίζουν την απολαυστική φύση της Πουρνιάς, ενώ ψηλότερα προς τον Κλέφτη και την κορυφή Νταλιόπολη του Σμόλικα, απλώνονται και δάση οξυάς. 

Από εδώ κατάγονταν ο Βασίλειος Έξαρχος, ο Παντοπώλης που έδωσε το όνομά του στα Εξάρχεια.

Μια προσωπικότητα που δικαιώνει τη φράση "Εύανδρος Ήπειρος". Γεννήθηκε την σκοτεινή εποχή της Τουρκοκρατίας. Εκεί «κατά πρώτον είδον το φως, ανετράφην και ηνδρώθην», και κατόπι πήρε το δρόμο της ξενιτιάς, ως παραγιός σε μπουλούκι μαστόρων. 

Με την εργατικότητα του, με στερήσεις, \ ο νεαρός Βασίλειος, έβαλε τα θεμέλια της δικής του δουλειάς και περιουσίας και τελικά έδωσε το όνομά του σε μία από τις πιο δημοφιλείς, κεντρικές συνοικίες της Αθήνας. 

Αν και ξενιτεύτηκε, ο Έξαρχος δεν ξέχασε ποτέ το χωριό του, το οποίο δια διαθήκης, έγινε κάτοχος στην περιουσία του και σήμερα είναι αυτοδύναμη οικονομικά τοπική κοινότητα.

info:

http://www.konitsa.gr/visit/villages/35-pournia?fbclid=IwAR1EhsWaQTil-zaYlF4a7rnYpWsGUUvm8jKxIOpRzIR2EjURaDskTeK6z3Y

http://www.petrinagefiria.com

https://www.archaiologia.gr/blog

https://www.kathimerini.gr/