Βήσσανη Πωγωνίου, τόπος ευγενικός και συγκρατημένος..

Στην Ήπειρο ο πόνος
νύχι αηδονιού μπηγμένο
στο σώμα των χεριών του Πετρολούκα
καθώς αδράχνουν το τοπίο απ' τον λαιμό
και πνίγουν όλα τα χωριά στα πέριξ
ως πέεεερα μακρυά, δυο ντέρτια δρόμο!

(Φώτης Μότσης)

Βήσσανη, τόπος αυστηρός και γλυκός μαζί. Η φτώχια έστειλε από νωρίς τους κατοίκους στην ξενιτιά: Αμερική, Ρουμανία, Κωνσταντινούπολη. Οι Βησσανιώτες διέπρεψαν ως φουρνάρηδες.. Ερχόμενοι από τα ξένα, άφηναν πίσω τους χρήματα και τέκνα. Έτσι υψώθηκαν τα δύο σχολεία, πετρόχτιστο παρθεναγωγείο και αρρεναγωγείο. 

Το Πωγώνι είναι ευγενικό αλλά συγκρατημένο. Μετράει τα λόγια του. Δεν ανταγωνίζεται τα Ζαγοροχώρια. Χρησιμοποιεί παλιούς, δοκιμασμένους κώδικες συμπεριφοράς, οι οποίοι του επιτρέπουν να διατηρήσει την επαφή μ’ εκείνο που ο χρόνος όλο και πιο δύσκολα πια στις μέρες μας κρατάει ανέγγιχτο. Το Πωγώνι δεν «βάφεται» το τοπικό του χρώμα για να γίνει αρεστό.

Η Βήσσανη ιδρύθηκε κατά το 14ο αιώνα, αναπτύχθηκε κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας και διατηρεί στοιχεία της παραδοσιακής του αρχιτεκτονικής. Στο χωριό υπήρχε σχολείο ήδη πριν το 1770, ενώ ακόμη το Παρθεναγωγείο και ο ερειπωμένος πια σταθμός Χωροφυλακής λίγο πιο έξω από το χωριό, στην περιοχή των Πηγαδιών δείχνουν την άλλοτε ευημερούσα ζωή της κοινότητας. 

Στο κέντρο του οικισμού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, τρίκλιτη βασιλική από το 1791 με τοιχογραφίες.

Στη Βήσσανη μέσα σε δάσος, βρίσκεται η μονή Άβελ που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πήρε το όνομα της από κάποιο γαιοκτήμονα Άβελη που χρηματοδότησε την ανέγερση της. Ο ναός ανήκει στον αγιορείτικο τύπο με νάρθηκα, και στη ΝΔ. γωνία του βρίσκεται το κωδωνοστάσιο.

Τη μοναδική πληροφορία για τη χρονολόγηση του μνημείου την παρέχει η κτητορική επιγραφή σύμφωνα με την οποία ο ναός χτίστηκε και ιστορήθηκε το 1770. Οι αγιο­γραφίες διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Η αγιογράφηση είναι έργο των Χιοναδιτών ζωγράφων Κωνσταντίνου και Μιχαήλ του Μιχαήλ.

Τα κτίρια αντανακλούν την πάλαι ποτέ οικονομική και πνευματική πρόοδο της περιοχής. Είναι χτισμένα από Ηπειρώτες μαστόρους από τα μαστοροχώρια της Πυρσόγιαννης και της Βούρμπιανης

 Ήταν συνήθως χτισμένα μέσα σε πλακόστρωτη αυλή, περιστοιχισμένη με οβρό (μαντρότοιχο) και εξώπορτα ξύλινη που είχε δίκλιτη στέγη. 

Η Βήσσανη είναι γνωστή και από το πασίγνωστο δημοτικό τραγούδι "Κοντούλα λεμονιά"

https://www.youtube.com/watch?v=KOEMhz5iDEQ

Το πρωί του Δεκαπενταύγουστου, στο γλέντι μετά την πανηγυρική θεία λειτουργία, συμμετέχουν αποκλειστικά οι ντόπιοι. Ο χορός τους καταλήγει εκστατικός. Είναι περισσότερο δικός τους από ποτέ, αποτέλεσμα μιας ομαδικής ευτυχίας μεταξύ συντοπιτών. Το βράδυ ανήκει σε όλους. Και η νύχτα της 16ης στους νέους του χωριού, που αναλαμβάνουν να συντηρήσουν με τη σειρά τους την εορταστική ατμόσφαιρα, να εξοικονομήσουν τα χρήματα για την ορχήστρα, άξιοι συνεχιστές στο χοροστάσι και την εθιμική, θα έλεγε κανείς, νομολογία: τα εγγόνια χορεύουν ώς το ξημέρωμα, διεκδικώντας με τη σειρά τους τη μελλοντική έκσταση ενός επερχόμενου πρωινού γλεντιού που με τα χρόνια θα αξιωθούν στο ίδιο πάντα μέρος...

 info  : https://el.wikipedia.org 

http://entefktirio.blogspot.gr/2014/08/blog-post_49.html

Το χρυσό καριοφίλι του Αλή Πασά

Στο Μουσείο Αλή Πασά και Επαναστατικής Περιόδου στο Νησί των Ιωαννίνων, ανάμεσα σε αντικείμενα με μεγάλη ιστορική αξία, εκτίθεται και το χρυσό καριοφίλι του Αλή Πασά, που αποτελεί σπουδαίο έργο τέχνης.

Το σπάνιο κειμήλιο δουλεμένο  περίτεχνα με χρυσό και ασήμι, είναι δείγμα της παραδοσιακής ηπειρώτικής τέχνης και φέρει  φυτική διακόσμηση.
Δίπλα στον μηχανισμό πυροδότησης είναι σκαλισμένο "Αλη-Παcια 1804" ενώ το μήκος του είναι 156 cm.
Η εγχάρακτη χρονολογία  που φέρει το καριοφίλι, σύμφωνα με τον Φώτη Ραπακούση, τον συλλέκτη που δημιούργησε το μουσείο,  παραπέμπει σε δύο ιστορικά γεγονότα. Το 1804 αφίχθη για πρώτη φορά στα Ιωάννινα αγγλική διπλωματική αποστολή και ιδρύθηκε προξενείο. Υπάρχει λοιπόν ενδεχόμενο να είναι δώρο του Γεωργίου του 1ου της Αγγλίας για να αποκτήσει την εύνοια του Αλή-Πασά.
Το δεύτερο ιστορικό γεγονός είναι η κατάλυση της Σουλιώτικης Συμπολιτείας τον Δεκέμβριο του 1803 και ο σουλτάνος Σελίμ ο 3ος, για να επιβραβεύσει τον Αλή Πασά τον ανακηρύξε  ανώτατο Βεζίρη και Ρούμελη Βαλεσή στην Ευρωπαϊκή Τουρκία και ίσως
να είναι δώρο του σουλτάνου παράλληλα με το αξίωμα.

Ο Φώτης Ραπακούσης διαθέτοντας ακούραστο πάθος για την τέχνη και την ιστορία, δημιούργησε και συντηρεί τη συλλογή πλήθους αριστουργηματικών εκθεμάτων στο μουσείο.
Αυτοδίδακτος μελετητής και συλλέκτης αντικειμένων που διηγούνται την ιστορία του τόπου κάνει πράξη τα λόγια του ποιητή που λένε πως "Ο κόσμος μόνο όταν τον μοιράζεσαι υπάρχει"...

Κουκούλι Ιωαννίνων

Το Κουκούλι Ιωαννίνων βρίσκεται κοντά στο νότιο άκρο του φαραγγιού του Βίκου, στον Εθνικό Δρυμό Βίκου-Αώου. Πήρε το όνομα του από τις πολύ μεγάλες πέτρες (από το λατινικό Cuculla = καλύπτρα) που υπάρχουν στην περιοχή, ή κατά άλλη εκδοχή από την σηροτροφία που ίσως ασχολήθηκαν παλιά οι κάτοικοί του.

 Συγκροτήθηκε σαν οικισμός τον 13ο ή 14ο αιώνα. Αναφερόταν στην Συνθήκη του Βοϊνίκου το 1430 που σύναψε το κοινό των (14 τότε) χωριών του Ζαγορίου με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και όριζε το ειδικό καθεστώς αυτονομίας της περιοχής. Τον 18ο και 19ο αιώνα γνώρισε μεγάλη πνευματική και οικονομική ανάπτυξη, όπως και τα υπόλοιπα χωριά του Ζαγορίου. 

Πολλοί Κουκουλιώτες ασχολήθηκαν με το εμπόριο και ξενιτεύτηκαν. Ορισμένα δείγματα ζαγορίσιας αρχιτεκτονικής είναι το κτιριακό συγκρότημα με τις πέντε βρύσες, το παλαιό σχολείο και την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, ο παραδοσιακός ξενώνας (φιλοξενούσε τους Οθωμανούς αξιωματούχους) και το νέο σχολείο του 19ου αιώνα.

Το χωριό διατηρεί την παραδοσιακή ζαγορίσια πετρόκτιστη αρχιτεκτονική στις κατοικίες, τα μονοπάτια και την κεντρική πλατεία . Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Φυσικό Μουσείο του Κωσταντίνου Λαζαρίδη, που περιλαμβάνει ιστορική βιβλιοθήκη και συλλογή από βότανα και λουλούδια της περιοχής.

Συρράκο Ιωαννίνων

Το Συρράκο διατηρεί αναλλοίωτη την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική με τα πετρόχτιστα σπίτια, με στέγες από σχιστόλιθο. 

Είναι χτισμένο σε μία πλαγιά του όρους Λάκμος, σε υψόμετρο 1.150 μέτρων. Το Συρράκο στέκεται πάνω από την χαράδρα του ποταμού Χρούσια, παραπόταμου του Καλαρρύτικου και απέναντι του αντικρίζει τα Τζουμέρκα. Οι κοντινότερες πόλεις στο Συρράκο είναι τα Ιωάννινα και η Άρτα που απέχουν 40 λεπτά με μία ώρα ορεινής διαδρομής.

Είναι ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός και μαζί με τους γειτονικούς Καλαρρύτες είναι τα μόνα χωριά που διατηρούν αυτή την αρχιτεκτονική στα νότια του νομού Ιωαννίνων, κάτι που είναι πιο συνηθισμένο στα βόρεια του νομού στην περιοχή των Ζαγοροχωρίων. 

Πολλά οικήματα είναι μεγάλα και πλούσια, κάτι που μαρτυρά την οικονομική άνθηση του Συρράκου στο παρελθόν. 

Το Συρράκο πήρε το όνομά του από τη βλάχικη λέξη seraco που σημαίνει φτωχός και άγονος. Πράγματι, αν προσέξει κανείς θα διαπιστώσει ότι όλα τα γύρω υψώματα είναι γυμνά και πετρώδη, απουσιάζει εντελώς το δάσος. Αυτό οφείλεται στην υπερβόσκηση.

Για να προσεγγίσει κανείς το χωριό περνά διαδοχικά πέτρινα γεφυράκια, βρύσες και καταρράκτες.

Μέσα στον οικισμό δεν επιτρέπονται μηχανοκίνητα οχήματα με αποτέλεσμα να διατηρείται άθικτο το παραδοσιακό του χρώμα.

Το Συρράκο χτίστηκε περίπου τον 15ο αιώνα μ.Χ. από Βλαχόφωνους πληθυσμούς.

 

Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας αποτέλεσε πρωτεύουσα της αυτοδιοίκητης 

ορεινής κοινότητας του Μαλακασίου, η οποία περιλάμβανε ορεινά χωριά στα όρια των σημερινών νομών Ιωαννίνων και Τρικάλων. Την περίοδο αυτή γνώρισε σημαντική οικονομική ανάπτυξη χάρη στα μεγάλα κοπάδια γιδοπροβάτων, στο εμπόριο και στην αργυροχρυσοχοΐα που διαδόθηκε στο χωριό από τους γειτονικούς Καλαρρύτες.

Το Συρράκο συμμετείχε στην την επανάσταση του 1821 με αρχηγό τον Ιωάννη Κωλέττη και μαζί με τους γειτονικούς Καλαρρύτες ήταν τα μοναδικά χωριά της Ηπείρουπου συμμετείχαν στην επανάσταση κατά τον πρώτο χρόνο της. Η επανάσταση στην περιοχή καταπνίγηκε γρήγορα από δυνάμεις του Χουρσίτ Πασά και το χωριό κάηκε ολοσχερώς. Ξαναχτίστηκε στο διάστημα 1825-1828 και τα επόμενα χρόνια απέκτησε πάλι οικονομική δύναμη.

Στο Συρράκο γεννήθηκαν ο Φιλικός Ιωάννης Κωλέττης, που εξελέγη δύο φορές πρωθυπουργός της χώρας, ο ποιητής Γιώργος Ζαλοκώστας και ο "ποιητής του βουνού" Κώστας Κρυστάλλης.

Δίπλα στην πλατεία, η βρύση Γκούρα, αποτελεί θαυμάσιο αρχιτεκτονικό κτίσμα. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας αποτελούσε σημείο συνελεύσεων των προεστών του χωριού.

Ανάμεσα στο Συρράκο και στους Καλαρρύτες σε μια αρκετά δύσβατη περιοχή, συναντάμε το άγριας ομορφιάς ποτάμι  Χρούσια, που αποτελούσε σύνορο της Ελλάδας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1881 έως το 1913.